In een geanimeerd ronde tafel gesprek in de gymzaal van voormalig schoolgebouw’t Anker werd op 22 oktober op initiatief van ROSA gesproken over huurrechten van tijdelijke bewoners, de werkwijze van antikraakbureaus en de rol van de corporaties en gemeente. Frank Agterkamp van de Woonbond maakte duidelijk dat de kern van het probleem is dat er eigenlijk te weinig betaalbare huurwoningen zijn in Nederland en dus ook in Zaanstad. Zaanstad zou 3000 extra huurwoningen goed kunnen gebruiken. Voor jongeren, of nieuwe toetreders tot de Zaanse sociale huurwoningmarkt, is de wachttijd meer dan 9 jaar. Vele vormen van tijdelijk gebruik of huur kennen slechte voorwaarden: geen opbouw van woonrecht, geen verhuisvergoeding. “Bij de antikraakbureaus worden de rechten van gebruikers nog verder uitgekleed” zegt Abel Heijkamp van de Bond Precaire Woonvormen. Voorbeelden hiervan zijn zeer korte opzegtermijnen (die soms ook nog geschonden worden) en de aantasting van privacy omdat 24 uur per dag controle verwacht kan worden.
Heijkamp volgt de ontwikkelingen in het land op de voet en is zeer ongerust over de wetsvoorstellen die momenteel bij de Tweede Kamer liggen en volgende maand behandeld gaan worden. De voorstellen leveren nog meer mogelijkheden voor het flexibiliseren van het wonen maar betekenen in de meeste gevallen een verslechtering van het huurrecht.
Terwijl de heren van de beide bonden het liefst af willen van tijdelijke huurcontracten en gebruiksovereenkomsten betoogt Aad Verburg, raadslid van ROSA, dat er toch genoegen genomen moet worden met een vorm van tijdelijk wonen. “Simpelweg omdat we op korte termijn het woningtekort in de Zaanstreek niet kunnen oplossen” zegt hij. ROSA is al sinds 2004, toen zij de notitie Craquelé　 publiceerde, alert op het vele leegstaande bedrijfsontroerend en zeer kritisch op de rol van antikraakbureaus.
De afgelopen jaren is de situatie schrijnender geworden. De antikraakbranche moet scherp blijven concurreren en streeft naar een zo hoog mogelijke flexibiliteit om de vastgoedeigenaar tegemoet te komen. Een prijs die letterlijk en figuurlijk door de gebruiker (huurder) wordt betaald. Recente moties van ROSA (gesteund door GroenLinks en SP) om de werkwijze van antikraakbureaus werkzaam in de gemeente (en voor de gemeente) aan banden te leggen hebben het niet gehaald.
Woningbouwcorporaties hebben de taak betaalbare woningen aan te bieden aan de minder vermogende burgers. Per woning moeten zij een huurdersaftrek afdragen aan het rijk. “Een verkeerde prikkel”, aldus Agterkamp. Het is ook moeilijk uit te leggen dat juist de minder vermogende burgers verzorgd moeten worden door de corporaties (afdracht kost 2 miljard euro) terwijl de hypotheekrente-aftrek de meer vermogende huizenkopers subsidieert (jaarlijks 14 miljard euro). Het gevolg is dat corporaties liever hun goedkoopste huizen verkopen of renoveren omdat daar minder aan verdiend kan worden, en dat het sociale huurwoningaanbod slinkt.
Tijdelijke verhuur is aan de orde tot er verkocht, gesloopt of gerenoveerd wordt. De tijdelijke huurder werkt zo in feite mee aan de uitverkoop van de sociale huursector. De antikraakbureaus vormen als het ware het glijmiddel bij deze uitverkoop. Ze varen er wel bij met enorme winsten en een jaarlijkse groei van soms wel 600%.
Wat moet er gebeuren?
Behalve dat de werkwijze van antikraakbureaus aan banden gelegd dient te worden kan er ook gewerkt worden aan een tijdelijk huurcontract waarbij een huurder wel huurrecht opbouwt, zodat ook voor tijdelijke huurders recht hebben op vervangende woonruimte en verhuiskosten. Maar belangrijker misschien nog is dat er een solidariteitsnetwerk wordt gebouwd waar misstanden worden verzameld. Persoonlijke dramas die, opeengestapeld, de landelijke politiek wakker kunnen schudden. De Bond Precaire Woonvormen is een punt waar misstanden van verhuurders of antikraakbureaus gemeld kunnen worden. De aanwezigen zijn in ieder geval alert om misstanden te melden.
Maar er zijn ook zaken die burgers zelf kunnen doen. Inspirerend zijn de voorbeelden van zelfbeheer. Door een groep te vormen kunnen huurders samen de zorg voor een pand overnemen. Vele bedrijfspanden dieleeg staan zouden, in overleg met de eigenaar en met de juiste vergunningen, tegen aantrekkelijke prijzen zelf beheerd kunnen worden. En waarom dan ingewikkeld doen om dit slechts tijdelijk te doen? Beter is het meteen in te zetten op vaste huren en een afschrijving over 30 jaar zodat het project betaalbaar blijft. Een voorbeeld van een zelfbeheerproject is SoWeTo in Amsterdam https://soweto.nl/nl/ . Het is denkbaar dat de gemeente voor dergelijke projecten een aanzet kan geven of anderszins faciliterend kan optreden. Wat ROSA betreft een goed idee.
