De Bieb moet bezuinigen. Maar hoe? ROSA bezocht een tweetal door de Bieb georganiseerde bijeenkomsten om hier over na te denken. ROSA vindt het van groot belang dat de Bieb niet verder inkrimpt en dat er niet nog meer vestigingen worden gesloten. Lees verder voor een uitgebreid verslag van de bijeenkomsten en de visie van ROSA op de toekomst van de Bieb in het bijzonder en het belang van lezen in het algemeen.
In het kader van de enorme bezuinigingen op de Zaanse bibliotheken en de veranderende maatschappij, is het bestuur van ‘De Bieb,’ samen met de ‘Stichting Vrienden van De Bieb’ in de afgelopen maanden bezig geweest een strategie uit te zetten voor de toekomst. Dit gebeurde middels een creatieve brainstorm-sessie in de Fabriek en een bijeenkomst voor stakeholders in de hoofdbibliotheek.
ROSA, die de bibliotheek en het voortbestaan hiervan hoog in het vaandel heeft staan, was bij beide bijeenkomsten aanwezig.
Volgens Marga Rosier, directeur van ‘De Bieb voor de Zaanstreek,’ kan de bieb met het subsidieniveau van 2015 geen bieb voor iedereen meer zijn. Met name de hoogopgeleiden kunnen zich volgens mevrouw Rosier best zonder gesubsidieerde instanties redden.
Er worden twee vestigingen gesloten, de dienstverlening gaat versoberen, materialen worden aangepast, personeel wordt ontslagen en sommige aanvullende service kan niet meer verleend worden.
focus
De focus komt te liggen op jeugd en kwetsbare groepen.
Er komt een derde biebbus, zodat elke school toegang heeft tot goede materialen. Biebbussen zijn gericht op jeugd en bedienen alleen basisscholen.
Iedere doelgroep bedienen zou leiden tot een dusdanig kleine collectie per doelgroep dat het voor niemand meer aantrekkelijk zou zijn.
Het is wel mogelijk om biebbussen op meerdere doelgroepen te richten. Maar dan is er simpelweg meer geld nodig.
Aldus Marga Rosier.
Verder stelt zij dat er een boekendienst, gerund door vrijwilligers, kan komen voor mensen die zelf niet naar bieb kunnen komen.
digitaal lezen
Er wordt steeds meer digitaal gelezen, aan de balie bemerkt men een toename van de vraag om digitale boeken. De vakantie-app was een groot succes, in een maand tijd zijn er 300.000 jeugdboeken gedownload. Aan de balie bij de bieb wordt steeds vaker om digitale boeken gevraagd.
Er is een daling waarneembaar in het aantal uitleningen en een afname in het bezoekersaantal.
ROSA vraagt zich in dit kader af in hoeverre de op stapel staande sluiting van twee filialen daar debet aan is. Het kan best zo zijn dat bezoekers nu al op zoek gaan naar andere alternatieven en hun jaarabonnement niet meer verlengen.
Volgens Marga Rosier zit er ook wel een uitdaging aan de bezuinigingen en biedt het nieuwe mogelijkheden. Zo is er het plan om iemand aan te trekken om bezoekers te helpen met vragen op het gebied van internet en e-readers.
Marga Rosier heeft er vertrouwen in dat de bieb met de nieuwe doelstellingen een hele waardevolle bijdrage kan blijven leveren aan Zaanstad.
laaggeletterdheid
De cijfers voor laaggeletterdheid zijn nog steeds schrikbarend hoog.
De bieb wil, samen met het onderwijs, een bijdrage leveren aan vermindering van laaggeletterdheid.
Er zijn 1,3 miljoen laaggeletterden in de leeftijd van 16 tot 65 jaar in Nederland.
Dit heeft grote gevolgen op het gebied van onder andere uitkeringen, ongevallen, (gezondheids)zorg en werkloosheid. De totale kosten van laaggeletterdheid liggen jaarlijks naar schatting landelijk rond de 556 miljoen.
In Zaanstad is 13 procent laaggeletterd!
Heb je op jonge leeftijd een lees- en woordenschat-achterstand, dan loop je deze niet, of maar heel langzaam in. En taalontwikkeling is nu juist zo belangrijk voor het latere leerproces.
Woordenschatonderwijs biedt slechts een gedeeltelijke oplossing.
Een remedie zou kunnen zijn om het vrij lezen te stimuleren.
Vijftien minuten lezen per dag levert namelijk al 1000 extra woorden voor de actieve woordenschat op per jaar.
Daarom gaat er in Zaanstad op één januari 2015 een pilot-samenwerking van start met tien basisscholen. Hierbij wordt de expertise van de bieb en de uitgebreide collectie ingezet, met als doel laaggeletterdheid te voorkomen en te bestrijden.
Ook ‘mediawijsheid’ wordt gestimuleerd, onder meer door gebruik te maken van de betrouwbare, vooraf gecontroleerde, digitale content waar de bieb beschikking over heeft.
de visie van ROSA
ROSA zet vraagtekens bij de voorgeschotelde ‘razendsnelle digitale voortgang.’
Is het wel een gezonde ontwikkeling dat kinderen zo vaak naar een beeldscherm staren?
Lezen doet men immers niet alleen middels een e-reader.
Een goede e-reader is voor de ogen net een boek, maar hoeveel gezinnen die het financieel niet breed hebben zullen die al in huis hebben? En bij het lezen middels een pc, laptop of tablet is de kans op afleiding groot, er komt tussendoor van alles binnen en de mogelijkheid even snel weg te klikken naar iets anders is verleidelijk.
De onmogelijkheid om volgend jaar even in de buurt (voorlees)boeken te halen voor een grote groep Zaankanters, kan op termijn negatieve gevolgen hebben voor de woordenschatontwikkeling van veel kinderen.
Thuis lezen is volgens ROSA juist zo belangrijk. Kinderen moeten met hun ouders naar de bieb kunnen fietsen en samen boeken kunnen uitzoeken. Hierdoor houden ouders veel meer feeling met de leesontwikkeling van hun kinderen. Samen uitgezochte boeken kunnen thuis besproken worden en zien lezen doet lezen. Kinderen die hun ouders zien lezen, puur uit vrijetijdsbesteding, gaan zelf ook meer lezen in hun vrije tijd.
Voor kinderen tot vier jaar is voorlezen enorm belangrijk. Dan wordt immers de oh zo belangrijke start van de latere taalontwikkeling gemaakt. ROSA is van mening dat juist ouders met hele jonge kinderen een bieb in de buurt zouden moeten hebben.
En dan de middelbare scholieren: door de drempel te verhogen voor deze groep zullen zij minder thuis gaan lezen. Pubers hebben het druk met van alles, en een stuk fietsen om boeken te halen zal voor een flink deel van deze jongeren niet stimulerend werken.
ROSA is van mening dat er grote groepen in het gedrang komen door de gemaakte keuzes. Een bieb moet voor alle doelgroepen bereikbaar zijn. Lezen is niet alleen fijn en belangrijk voor specifieke doelgroepen.
Want waarom gaan er filialen dicht maar kunnen mensen die slecht ter been zijn straks geen gebruik maken van de biebbus? Hoe “bedien” je op die manier de kwetsbare groepen?
En hoe kun je enerzijds stellen je niet meer te richten op hoogopgeleiden, maar anderzijds dat de focus mede ligt op het bedienen van kwetsbare groepen? Tot de kwetsbare groepen behoren immers ook hoogopgeleiden die gehandicapt, afgekeurd, werkloos en/of bejaard zijn.
De kosten van het sluiten van vestigingen kunnen uiteindelijk veel hoger uitpakken dan de ‘baten’ op korte termijn.
De kostenpost voor Zaanstad, (nu 3,9 miljoen per jaar) die laaggeletterdheid met zich mee brengt, zal hier uiteindelijk alleen maar door stijgen.
En dat voor een college dat zegt in te zetten op een betere toekomst en de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs.
ROSA zou graag zien dat de sluiting van de filialen heroverwogen wordt en dat de bieb voor iedereen bereikbaar blijft.
Indien dit echt onoverkomelijk is voor het college, dan zou gekeken kunnen worden naar andere mogelijkheden. Bijvoorbeeld het open houden van de te sluiten vestigingen door vrijwilligers, net zoals nu met de buurthuizen gebeurt.
Eenmaal verdwenen is het veel duurder om nieuwe vestigingen/uitleenpunten op te zetten. Dus waarom niet eerst andere opties uitproberen?
Tijdens de brainstormsessie over de toekomst van de bieb kwam een vertegenwoordiger van een bieb uit het Amsterdamse IJburg aan het woord: deze bieb draait al jarenlang uitstekend, geheel en al gerund door vrijwilligers.
In diverse plaatsen in Nederland kan men, ook door bezuinigingen ingegeven, tegenwoordig terecht bij een zogenaamde “onbemande bibliotheek.” Niet echt gezellig, maar wel een optie die behoorlijk kostenbesparend is en altijd nog beter dan helemaal niets.
Veel bezoekers van de bieb hebben aangegeven dat zij de bieb graag als ontmoetingsplek behouden. De keuze is, volgens mevrouw Rosier, gemaakt daar minder aandacht aan te besteden.
Een gemiste kans, wat ROSA betreft. Een bieb die zich niet alleen richt op het uitlenen van boeken en het verstrekken van informatie met betrekking tot de digitale wereld, zou juist een verrijking voor de gemeenschap kunnen zijn.
ROSA vindt de bieb een uitgelezen plaats van samenkomst. Een plek om boeken te lenen en lezen, maar waar ook activiteiten worden georganiseerd en waar lezingen en informatieavonden, bijvoorbeeld over sociaal maatschappelijke onderwerpen, plaatsvinden. Haal mensen naar binnen, enthousiasmeer ze. Dan zullen zij ook eerder geneigd zijn om later, al dan niet met de kinderen, terug te komen om boeken te lenen.
Het college heeft de keuze gemaakt om beschikbare gelden elders in te zetten, dat had volgens ROSA niet gehoeven.
Ook zijn diverse andere opties niet besproken en/of onderzocht. Maar wordt er meteen met de botte bijl gehakt. Eind van dit jaar moet de vestiging in de Kleurenbuurt al sluiten. En een half jaar later de vestiging in Westerkoog.
ROSA zal haar uiterste best doen om dit te voorkomen en het college aan te sporen eerst andere opties te onderzoeken.
